Συναισθηματική ή βιολογική ανάγκη; Δείγμα στοργής ή παρόρμηση εγγύτητας; Οποια κι αν είναι η αφετηρία του, αυτό που ωθεί τους ερωτευμένους, τους συντρόφους ή ακόμη και αγνώστους να κρατιούνται χέρι χέρι έχει ουσιαστικά οφέλη για την υγεία του ανθρώπου, εξηγεί η επιστήμη.
Το κράτημα των χεριών έχει θεαματικά αποτελέσματα στη συναισθηματική μας κατάσταση, ιδίως όταν πρόκειται για άτομα σε σχέση: Μπορεί να συμβάλει στη μείωση της πίεσης, να ελαττώσει τον πόνο και να αποσοβήσει στρεσογόνους εμπειρίες. Πείραμα του 2021 επιβεβαίωσε την κατευναστική επίδραση σε δύο συζύγους που παρακολουθούσαν μια ταινία τρόμου. Η απλή χειρονομία μπορεί να περιορίσει τον αντίκτυπο που έχει το άγχος στο νευρικό μας σύστημα, το οποίο ρυθμίζει ασυνείδητες σωματικές λειτουργίες, όπως η διαστολή της κόρης του ματιού. Οταν οι άνθρωποι αισθάνονται πως απειλούνται, το κράτημα των χεριών ενός αγαπημένου προσώπου ηρεμεί τα τμήματα του εγκεφάλου που ευθύνονται για την ετοιμότητα και τη συναισθηματική αντίδραση.
Ομως, η έρευνα αποκαλύπτει κάτι πολύ βαθύτερο για την ανάγκη μας για σύνδεση.
«Αν πραγματικά μπορείς να κατανοήσεις το κράτημα του χεριού –τι είναι και ποια τα αποτελέσματά του– αρχίζεις να καταλαβαίνεις σχεδόν κάθε πτυχή του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Εκφράζει καθετί που είμαστε ο ένας για τον άλλον», σημειώνει ο Τζέιμς Κόουν, κλινικός ψυχολόγος και διευθυντής του Εργαστηρίου Συναισθηματικής Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια.
Πειράματα
Ο Κόουν και η ομάδα του έχουν πραγματοποιήσει πλήθος πειραμάτων για τα οφέλη των πιασμένων χεριών μεταξύ των ερωτευμένων. Το πρώτο περιλαμβάνει 16 παντρεμένες γυναίκες που υποβλήθηκαν σε μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου και βρέθηκαν αντιμέτωπες με την απειλή ενός ηλεκτροσόκ. Οι εγκεφαλικές τομογραφίες έδειξαν ότι όταν οι γυναίκες αυτές κρατούσαν το χέρι ενός αγνώστου, το άγχος του ηλεκτροσόκ μειωνόταν.
Ομως, τα αποτελέσματα ήταν ακόμη εντονότερα όταν κρατούσαν τα χέρια των συζύγων τους. Σημειώνεται πως στη συγκεκριμένα μελέτη ελήφθη υπόψη η ποιότητα σχέσης των συντρόφων. Το όφελος αποδείχτηκε ισχυρότερο μεταξύ των γυναικών με τις υψηλότερες βαθμολογίες στα τεστ ποιότητας γάμου. Μεταγενέστερες μελέτες κατέδειξαν μειωμένο στρες και σε άλλα είδη σχέσεων – μεταξύ αυτών ανθρώπων που έβγαιναν ραντεβού ή ήταν απλώς φίλοι.
Ανατροπή;
Κατά τη διάρκεια των πειραμάτων, ο Κόουν και η ομάδα του συναντούσαν ξανά και ξανά ένα περίεργο εύρημα: Η ρύθμιση των συναισθημάτων συντονίζεται από τον προμετωπιαίο φλοιό. Πρόκειται για το τμήμα του εγκεφάλου που μας βοηθά να ελέγχουμε τα ένστικτά μας και να προτάσσουμε τη λογική – να κατανοούμε, για παράδειγμα, όταν παρακολουθούμε ένα θρίλερ, πως είναι μόνο μια ταινία τρόμου, εξηγεί ο Κόουν.
Ο Κόουν και οι συνεργάτες του βασίστηκαν στην υπόθεση πως το κράτημα των χεριών θα προκαλούσε αύξηση της δραστηριότητας στον προμετωπιαίο φλοιό, καθώς τα δύο μέρη χαλαρώνουν και νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια και μείωση άλλων συναισθηματικών δραστηριοτήτων, όπως αυτές που συνδέονται με τον φόβο ή το άγχος, σε άλλα σημεία του εγκεφάλου.
Ωστόσο, δεν συνέβη κάτι τέτοιο.
Αρχικά, ο Κόουν δεν μπορούσε να εξηγήσει ποιο τμήμα του εγκεφάλου ήταν υπεύθυνο για την ανακούφιση των ανθρώπων από το στρες όταν κρατούσαν τα χέρια ο ένας του άλλου. «Ηταν σαν οι άνθρωποι να έπαιρναν σνακ από τον αυτόματο πωλητή χωρίς να πληρώνουν», λέει.
Τελικά, κατέληξε σε αυτό που ονόμασε «θεωρία της κοινωνικής βάσης» (social baseline theory): Επρόκειτο για την ιδέα πως πιθανότατα ο εγκέφαλος αντιλαμβανόταν το κράτημα του χεριού ως κάτι δεδομένο. Οπως λέει, ο ανθρώπινος εγκέφαλος επιζητά πρόσβαση στις σχέσεις και στην αλληλεξάρτηση, καθώς διαφορετικά τα προβλήματα του κόσμου είναι πελώρια και έτσι χρειάζεται να καταβάλλουμε πολύ περισσότερη σωματική και ψυχολογική προσπάθεια για να τα αντιμετωπίσουμε.
Η περιπλοκότητα του ανθρώπινου χεριού
Τα χέρια έχουν κομβικό ρόλο στο πώς εξερευνούμε και ανακαλύπτουμε τον κόσμο γύρω μας από τη στιγμή που γεννιόμαστε. Και αυτό δεν είναι τυχαίο, λένε οι επιστήμονες. Τα νεογέννητα δεν έχουν τη δυνατότητα ούτε να δουν μακριά ούτε να ξεχωρίσουν χρώματα. Ομως, τα χέρια μας –ακόμη και πριν αναπτύξουμε κινητικές δεξιότητες– μπορούν να επεξεργάζονται αισθητηριακές πληροφορίες όταν ακουμπούν τα αντικείμενα γύρω μας. Οι παλάμες μας, αν και αποτελούν ένα μικροσκοπικό τμήμα της συνολικής επιφάνειας του δέρματός μας, κατέχουν περίπου το 15% εκατό των νευρικών ινών αφής μας. Λόγω της ασύλληπτης αυτής πυκνότητας νεύρων, τα χέρια μας μπορούν να διακρίνουν ανάμεσα στα άπειρα ερεθίσματα που προσφέρει ο κόσμος: Από ένα ζεστό μάφιν ή τις κρύες σταγόνες της βροχές έως το απαλό τρίχωμα ενός κουταβιού.
Τα ακροδάχτυλά μας, δε, διαθέτουν νευρικές απολήξεις που ονομάζονται σωμάτια του Μάισνερ και δίνουν στις παλάμες τη δύναμη να αντιδρούν στο πιο λεπτό ερέθισμα, ακόμη κι όταν αγγίζουν ανεπαίσθητα κάτι, σε απόσταση μικρότερη των 10 μικρόμετρων – ή περίπου όσο το πλάτος μιας κλωστής του ιστού μιας αράχνης.
Χρησιμοποιούμε το άγγιγμα και για να μεταφέρουμε τα συναισθήματά μας. Μελέτη του 2009 –σε 124 ζευγάρια αγνώστων όπου ο ένας είχε δεμένα μάτια και ο δεύτερος κλήθηκε να μεταφέρει στον πρώτο ένα συναίσθημα μέσω μόνο ενός αγγίγματος– έδειξε πως οι συμμετέχοντες μπόρεσαν, χωρίς ποτέ να ακούσουν ή να δουν τον άλλον, να αναγνωρίσουν συναισθήματα όπως η ευγνωμοσύνη, η αηδία, η ευτυχία και ο φόβος. Σε πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, οι συμμετέχοντες ήταν σε θέση να αναγνωρίσουν σωστά το συναίσθημα ενός άλλου ατόμου απλώς κοιτάζοντας τα χέρια του, χωρίς να βλέπουν το πρόσωπό του.